Thuật ngữ “thuyền nhân” (boat people) dùng để chỉ hàng trăm ngàn người Việt Nam vượt biên bằng đường biển sau khi chiến tranh Việt Nam kết thúc vào năm 1975. Những người này rời bỏ quê hương bằng thuyền để thoát khỏi chế độ cộng sản, tìm tự do và một cuộc sống mới. Thuật ngữ này không chỉ là khái niệm lịch sử mà còn gắn liền với những câu chuyện sinh tồn cảm động, đau thương và đầy hy vọng.
Dưới đây là một vài câu chuyện cá nhân tiêu biểu của thuyền nhân, được ghi lại trong hồi ký, phỏng vấn và tư liệu báo chí:
Trần Huỳnh, 12 tuổi khi vượt biển (1979)
“Chúng tôi lên một con thuyền gỗ nhỏ, chở gần 90 người. Biển động, sóng đánh ngập boong. Tôi ôm chặt mẹ khi bà cầu nguyện từng phút. Có lúc tưởng như thuyền sẽ lật. Sau năm ngày, chúng tôi được một tàu buôn Đức cứu, họ cho nước, thức ăn, rồi đưa đến trại tị nạn ở Malaysia. Tôi nhớ ánh mắt người cha lần cuối khi bị lính biên phòng bắn hụt lúc chúng tôi rời bến – ông không lên được thuyền.”
Hồi ký của Bùi Tín, một cựu sĩ quan VNCH
“Tôi chứng kiến hàng trăm người chen nhau trên một con thuyền chỉ dành cho 30 người. Có người chết khát, có người bị hải tặc cướp bóc và giết hại. Tôi may mắn sống sót sau tám ngày lênh đênh và được đưa vào đảo Pulau Bidong. Ở đó, có những người phụ nữ sinh con giữa rừng rậm, có những thanh niên không chịu nổi áp lực và tự tử.”
Câu chuyện của Nguyễn Hồng Trường – nay là giáo sư tại Hoa Kỳ
“Tôi 16 tuổi, rời Sài Gòn cùng em gái 10 tuổi. Cha mẹ tôi đưa chúng tôi lên thuyền và ở lại. Họ nói: ‘Phải có ai sống sót để nói với thế giới.’ Chúng tôi bị hải tặc Thái Lan tấn công, cướp sạch, thậm chí nhiều cô gái bị bắt đi. Sau ba ngày không nước uống, chúng tôi được một tàu dầu của Singapore cứu. Tôi chưa bao giờ quên những người không còn sống để kể lại.”
Một người mẹ tên Lan, phỏng vấn bởi CBC Canada
“Tôi ôm đứa con mới 6 tháng trong tay, lên một thuyền đánh cá chật ních. Chúng tôi trôi dạt 10 ngày. Nhiều người không chịu nổi đã chết. Tôi phải xin từng giọt nước từ một tàu đánh cá Indonesia. Khi đến được đảo Galang, tôi gần như không còn sống. Nhưng con tôi sống. Và giờ nó là bác sĩ tại Toronto.”
Ý nghĩa của thuật ngữ “thuyền nhân”:
“Thuyền nhân” không chỉ là những người vượt biển mà còn là biểu tượng của khát vọng sống, của hy vọng trong tuyệt vọng, của lòng dũng cảm trong hoàn cảnh cùng cực. Những câu chuyện của họ là bằng chứng sống cho một giai đoạn lịch sử đầy biến động của Việt Nam và cho tinh thần bất khuất của con người khi đối mặt với nghịch cảnh.